ڕێنووس

ڕێنووس

چەند وەختێک بوو کە دەمانهەویست لە ناو ماڵپەڕەکەدا چۆنێتی فێرکردنی ڕێنووسی کوردی لەسەر بنەمایەکی درووست دابنێین کە خۆشەویستانی زمانی کوردی تووشی گێژەڵۆکەی بیرە جۆراوجۆرەکان نەکەین، هەربۆیە بە پێویستمان زانی کە بە جێگەی دووبارەکاری، ئێوەی خۆشەویست بلکێنینە ماڵپەڕە جوان و بە نرخەکەی زانست پەروەرانی کورد، کە  بە شیوازێکی جوان و ڕێکوپێک ڕێنووس و -ڕِێزمان و بەتایبەت وشە لێکدراوەکان و چەندین فێرکردنی باشی دیکەی ڕێزمانی و ڕێنووسی زمانی کوردیان لەسەر ماڵپەڕەکەیان داناوە کە لەگەڵ هەڵوێستی فێرگەی سۆمای شاری سنە لەسەر ڕێنووسی کوردی یەکێکە و جیاوازی نییە.هەربۆیە داوا لە ئێوەی خۆشەویست دەکەین بۆ فێربوون و زیاد کردنی زانستی ڕێزمانی کوردی سەردانی ئەم ماڵپەڕە بکەن .

 

 

 

کوڕێک لە ڕەنگی شەو

نووسەر: موحەممەدڕەزا شەریفی­نیا

وەرگێڕ: لەیلا مامی

ڕۆژيک،

دێم

هەورەکان لادەدەم....

گوڵدانەکان، ئاو دەدەم....

دێم لەسەر هەر دیوارێک، بزمارێک دادەکوتم....

لەتەنیشت هەر پەنجەرەیەک شێعرێک دەخوێنمەوە....

ئاشت دەکەمەوە

ئاشنا دەکەم

بە ڕێگادا دەڕۆم

هەتاوم وێدەکەوێ

حەز لێدەکەم.....

هەزاران هەزار ساڵ لەمەوبەر بوو.

کاتێک کە دونیا، تازە لەدایک ببوو.

هەڵبەت، دونیا بەتەنیا نەبوو،

هەتاو هەبوو.

مانگ هەبوو.

هەسارە هەبوو.

دارەکانیش هەبوون.

کەشی سارد و گەرمیش هەبوو.

بەکورتی لەگەڵ دونیا هەموو شتێک لەدایک بوو.

تەنانەت مرۆڤەکان!

ئەوانیش لەگەڵ دونیا لەدایک بوون.

لەناکاو هەموو دەست­بەکار بوون:

هەتاو درەوشا.

مانگ هاتە دەرێ.

با شنیا.

هەسارەکان ترووسکەیان هات.

دارەکان، گەڵایان دەرکرد، گوڵیان دا، بەریان بەرهەم هێنا.

مرۆڤەکانیش...خەریک بوون.

 

ادامه نوشته

ماڵپەرەکانی فێرکاری زمانی کوردی

۱- زانستپەروەرانی کورد

۲- یاگەی زمانی کوردی(نوێ)

آموزش زبان کردی در ترکیه


اخبار روز: www.akhbar-rooz.com 
چهارشنبه  ۲۴ خرداد ۱٣۹۱ -  ۱٣ ژوئن ۲۰۱۲


دویچه وله: به گفته نخست وزیر ترکیه، از سال تحصیلی آینده مدارس این کشور کلاس‌های آموزش زبان کردی عرضه خواهند کرد. احزاب ناسیونالیست ترک و کرد با این "اقدام تاریخی" که در چارچوب اصلاحات آموزشی صورت می‌گیرد، مخالفند. 

روز سه‌شنبه (۱۲ ژوئن / ۲۳ خرداد) رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه در دیدار با نمایندگان حزب حاکم "توسعه و عدالت" در پارلمان اعلام کرد که از سال تحصیلی آینده آموزش زبان کردی در مدارس و دبیرستان‌ها، به‌ویژه در مناطق کردنشین شرق و جنوب شرقی ترکیه آزاد خواهد بود. 
به گفته‌ی اردوغان، برای دانش‌آموزان کلاس‌های اول و دوم ۱۰ ساعت در هفته زبان کردی عرضه خواهد شد. ساعات آموزش زبان کردی برای کلاس‌های بالاتر به تدریج کاهش می‌یابد، و در نهایت در کلاس هشتم به ۵ ساعت در هفته می‌رسد. بدین ترتیب دانش‌آموزان می‌توانند علاوه بر انگلیسی، آلمانی و فرانسوی‌، زبان کردی را نیز به عنوان زبان دوم انتخاب کنند. 
این خبر را پیشتر روزنامه‌های ترکی منتشر کرده بودند. روز دوشنبه (۱۱ ژوئن / ۲۲ خرداد) روزنامه‌ی "وطن" ترکیه به نقل از "یک مقام آگاه" که نامش فاش نشده گزارش داد که دولت برای این منظور، در کنار کادر آموزشی، امکانات خود‌آموز از جمله نرم افزار، "سی‌دی" و "دی‌وی‌دی" به زبان کردی در اختیار دانش‌آموزان می‌گذارد. 
اردوغان این اقدام را "تاریخی" خواند و اظهار داشت که علاوه بر کردی، تدریس چند زبان دیگر هم در مدارس آزاد می‌شود. او همچنین گفت: «اکنون باید دید که چه کسانی از اصلاحات اساسی پشتیبانی می‌کنند و چه کسانی به مخالفت با آن برمی‌خیزند». 
ساعاتی پس از انتشار این خبر توسط رسانه‌های ترکیه، حزب ناسیونالیست "جنبش ملیت گرا" (MHP) مخالفت خود را با آموزش زبان کردی در مدارس اعلام کرد. حزب "صلح و دموکراسی" (BPD) نیز ضمن ابراز مخالف خود با طرح جدید دولت، خواهان آن شد که آموزش در مناطق کردنشین ترکیه به زبان کردی باشد و کردی به عنوان دومین زبان اداری ترکیه به رسمیت شناخته شود. 

سیاست دوگانه‌ی دولت 
دولت ترکیه از سال گذشته گام‌های مشهودی برای به رسمیت شناختن زبان کردی برداشته و از همان زمان نیز پیوسته با مخالفت ناسیونالیست‌های این کشور روبرو شده است. در مرداد سال گذشته برای نخستین بار در تاریخ ترکیه، زندگی‌نامه‌ی نمایندگان کرد پارلمان این کشور در وبسایت پارلمان به زبان کردی منتشر شد. همزمان، نمایندگان کرد حزب عدالت وتوسعه اجازه یافتند در پارلمان به زبان کردی صحبت کنند. 
آموزش زبان کردی در دانشگاه‌های ترکیه نیز در سال گذشته آزاد شد. نخستین دانشکده‌ به زبان کردی (کورمانچی و زازاکی) در مقطع چهار ساله لیسانس در دانشگاه آرتوقلو شهر ماردین کار خود را آغاز کرد و سپس دانشگاه آلپ‌ارسلان شهر موش زبان کردی را عرضه کرد. 
همزمان با این اقدامات، دولت اردوغان با اعضای بلندپایه "حزب کارگران کردستان" (پ ک ک) مذاکراتی را آغاز کرد. پاییز گذشته یک کلیپ ویدیویی در اینترنت منتشر شد که حاوی گفت‌وگوهای نمایندگان "پ ک ک" و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه، هاکان فیدان بود. 
رسانه‌ها گزارش دادند که مذاکرات مخفی در اسلو صورت گرفته و بخشی از یک سری گفت‌وگوها با اعضای "پ ک ک" برای پایان دادن به مبارزه‌ی مسلحانه‌ی این حزب بوده است. پیشتر عبدالله اوجالان، رهبر این حزب که در زندان به سر می‌برد گفته بود که ماموران امنیتی با او در این رابطه "گفت‌وگوهای جالبی" داشته‌اند. 
به موازات مذاکره با نمایندگان "پ ک ک"، ماموران امنیتی به سرکوب فعالان کرد نیز می‌پردازند. به گزارش اشپیگل آنلاین، شمار زیادی از فعالان سیاسی کرد در زندان به سر می‌برند. اتهام آنها، تلاش برای ایجاد یک دولت خودمختار در مناطق جنوب شرقی ترکیه عنوان شده است.

وتووێژ لەگەڵ خوا

وەرگێڕان لە فارسییەوە: لەیلا مامی

وتووێژ لەگەڵ خوا

 

خەونێکم دیت.

لەخەونەکەمدا وتووێژێکم لەگەڵ خوا هەبوو.

خوا پێی وتم:»دەتهەوێ لەگەڵم بدوێی؟»

وتم: «ئەگەر دەرفەتان هەبێ!»

خوا بە بزە وڵامی داوە:

«کاتی من بێ­بڕانەوەیە.

 دەتهەوێ چیم لێ­بپرسی؟»

-          بە ڕای تۆ کام کردەوەی مرۆڤەکان لە هەمووان سەیرترە؟

 خوا وڵامی داوە:

«ئەوەیکە زۆر زوو لە خولی منداڵیان وەڕەز دەبن.

بەپەلەن، هەرچی زووتر گەورە بن و لە دواییدا تامەزرۆی خولی منداڵیان دەبن.

ئەوەیکە ساغیان بۆ وەدەست هێنانی پارە تەرخان دەکەن، لەدواییدا هەر ئەو پارەیە

بۆ چاک­بوونەوەیان خەرج دەکەن.

ئەوەیکە سەرلێشێواو سەبارەت بە داهاتوو

ئێستایان لەبیر دەچێتەوە و

ئەوەیکە نە لە داهاتوودا دەژین و نە لە ئێستادا.

ئەوەیکە وەها ژیان دەبەنە سەر دەڵێی قەت نامرن و وەهاش دەمرن دەڵێی کە قەت نەژیاون. »

خوا دەستەکانمی لەناو دەستی خۆی گرت و بۆ ماوەیەک هەردووک بێدەنگ بووین.

پاشان پرسیم:

«لە جێگەی دانەری مرۆڤەکان دەتهەوێ مرۆڤەکان چ وانەگەلێک لە ژیان فێر بن؟»

خوا بە بزە وڵامی داوە:

«فێر بن کە ناتوانین خەڵک ناچار بە خۆشەویستی خۆمان کەین،

بەڵام دەتوانین جێگەی خۆمان لە دڵی ئەواندا بکەینەوە،

فێر بین کە جوان نیە کە خۆمان لەگەڵ یەکتر هەڵسەنگێنین.

فێر بین کە دەوڵەمەند کەسێک نیە کە پارەی زۆرتری هەیە،

بەڵکوو کەسێکە کە پێداویستێکی کەمتری هەیە.

فێر بین کە لە ماوەی چەند چرکەدا دەتوانین برینێکی زۆر قووڵ لە دڵی

کەسانێک بەدی بێنین کەخۆشمان دەوێن و

زەمانێکی زۆر دەخایێنێ هەتاکوو ئەم برینە ساڕێژ بێتەوە.

بە بەخشین، لێبوردن فێر بێن.

فێر بین کە کەسانێک هەن کە لە ناخی دڵەوە ئێمەیان خۆش دەوێ،

بەڵام نازانن هەستی دەروونیان چۆن دەربڕن یاخۆ نیشانی دەن.

فێر بن کە دەکرێ دوو کەس لە یەک کاتدا چاو لە دیاردەیەک کەن و

دیاردەکە جیاواز ببینن.

فێر بن کە هەمیشە پێویست نیە خەڵک بمانبوورن،

بەڵکوو خۆشمان دەبێ لەخۆمان ببوورین و

فێر بن کە من لێرەم.

بۆ هەتاهەتایە.

کتێبی 11 به‌رگی "چیرۆکه‌ خۆشه‌کانی دونیا" له‌ چاپ درا

ئه‌م کتێبه‌ 44چیرۆکه‌

نووسه‌ری سه‌ره‌کی : هانس کریستیه‌ن ئاندرسێن

وەرگێڕ:له‌یلا مامی

شۆێنی فرۆشتن :سنندج - مجتمع تجاری - انتشارات کالج

 

 

داواکاری

داواکاری

داوا له‌ ته‌ واوی خۆشه‌ویستانی زمانه‌ که‌مان ده‌که‌م بۆ پته‌وکردنی زمانه‌ که‌مان و بۆ پته‌وکردنی ماڵپه‌ڕه‌که‌ و بۆ ئه‌ وه‌ی که‌ بتوانین که‌سانێکی زۆرتر بۆ ماڵپه‌ڕه‌که‌مان ڕابکێشین تاکوو به‌ نائوومێدی نه‌چێته‌ده‌ر و هه‌ر له‌ناو ماڵپه‌ڕێکی کوردیدا کاتێکی کوت و پڕ به‌رێته‌ سه‌ر،پێشنیار و نووسراوه‌کانی خۆتانمان بۆ بنێرن و ئه‌گه‌ریش ده‌توانن هاوکاریمان بکه‌ن ئێمه‌ چاوه‌روانیتان ده‌که‌ین و مافی بڵاوکراوه‌که‌تان ده‌پارێزین.

شێعر

 

خۆزگە

 

خۆزگە دەكرا و پِێی خەیاڵی خۆم دەبەست

باڵی بشكێ وچیدی نەفڕێ دوورە دەسـت

رۆژ و شەو دێ من لەجەستەی خۆم جیام

هەر كەوی نابێ خەیاڵی ئەشقیـام

داوی خـاوی  ژینـی دیلیـم نایگـرێ

دڵ دەتۆقێ گەر قەفەس بێ و ڕایگری

دەمفڕێنێ بـۆ ژوانگـەی كـۆنـە یـار

بـۆ هـەواری عەشقـبـار وئەشكـبـار

مۆمی تاسەم دادەگرسێن سەر لە نـۆ

كۆنـە زامی یـادەكانم دێنـە ســـۆ

 

تازەسازێ بووم لەخۆزگە و  ڕازی دڵ

كەس نەبـوو لێم تێبـگا ئاوازی دڵ

نۆتەكانم ئەشك وژانی پڕ جەخـار

بووم بە كایەی دەستی پەستی ڕۆژگار

 خۆزگەكانم بوو بە بەفری بەرهەتاو

خەونەكانم كەوتەگـۆمی شیـنی چاو

بووم بە سوتووی شێعرەساتی دەردی خۆم

گـڕ دەچێژم گـڕ دەبێـژم چەشنـی مـۆم

سـاڵـەهایە گـڕگـڕانیـە ســۆزی دڵ

عیشق و شیعروخۆم دەسووتین وەك سكڵ

نەمدی یارێ تێم بگاچیم چەشتـووە

چەندە زووخی نامورادیـم ڕشتــووە

گوێگرانی شینی شێعرم گوێ  گـران!

شەوگەڕانی بووكی هەستم بێ چران!

رەمزی عیشقە سووتن و گریانی نەی

بێدڵان كەی تێدەگەن لە زمانی نەی

ئێـستە ئیـتر نـامـەوێ ژینـی درۆ

تێك دەدەم تەلبەند و پەرژینی درۆ

هەستی تینووم چۆن بژی لای وشكەچۆم!

روو لە زەریای عەشقی تازەی دڵ دەڕۆم

وردە مـاسی شێـعرەكانـم ئـاگـرن

مەستی دەریان لای گەناو خۆ ناگرن

خەونی عیشقێ پڕ شەپۆلی وەك زرێ

دەست لە رۆحی سەركەشم هەڵناگرێ

بۆیە دایم باڵی خولیـام نـانـەوێ

چەشنی منداڵ سەد بیانووی لێم دەوێ!

دەمـفـڕێنـێ بـۆ ژوانـێ بێ قــەرار

 تـازە یـاریـش نـادیـار و نـادیـار...

 

                                        ((رەحیم لوقمانی))

 

 

 

 

                                                  

ئه‌م ڕۆژی ساڵی تازه‌یه‌ نه‌ورۆزه‌ هاته‌وه‌

جه‌ژنێكی كۆنی كورده‌ به‌خۆشی و به‌هاته‌وه‌

چه‌ند ساڵ گوڵی هیوای ئێمه‌ پێ په‌ست بوو تاكو پار

هه‌ر خوێنی لاوه‌كان بوو گوڵی ئاڵی نه‌وبه‌هار

ئه‌و ڕه‌نگه‌ سووره‌ بوو كه‌ له‌ ئاسۆی بڵندی كورد

مژده‌ی به‌یانی بۆ گه‌لی دوور و نزیك ئه‌برد

نه‌ورۆز بوو ئاگرێكی وه‌های خسته‌ جه‌رگه‌وه‌

لاوان به‌ عه‌شق ئه‌چوون به‌ به‌ره‌وپیری مه‌رگه‌وه‌

ئه‌وا ڕۆژ هه‌ڵات، له‌ به‌نده‌نی به‌رزی وڵاته‌وه‌

خوێنی شه‌هیده‌ ڕه‌نگی شه‌فه‌ق شه‌وق ئه‌داته‌وه‌

تا ئێسته‌ ڕووی نه‌داوه‌ له‌ ته‌ئریخی میلله‌تا

قه‌لغانی گولله‌ سنگی كچان بێ له‌ هه‌ڵمه‌تا

پێی ناوێ بۆ شه‌هیدی وه‌ته‌ن شیوه‌ن و گرین

نامرن ئه‌وانه‌ وا له‌ دڵی میلله‌تا ئه‌ژین

پیره‌مێرد

 

   نه‌ورۆز

به‌بۆنه‌ی هاتنی سه‌ری ساڵی ۲۷۱۰ ی كوردی و نه‌ورۆز و به‌هاره‌وه‌‌، پیرۆزبایی خۆمان ئاراسته‌ی سه‌رجه‌م خه‌ڵكی كوردستان ده‌كه‌ین، هیوادارین که‌ ساڵی تازه‌ ساڵێکی پڕ پیت و به‌ره‌که‌ت بۆ سه‌ر جه‌م کوردستان بێت .

 نه‌ورۆز

ڕۆژ له ئاسۆی سوور، شه‌وق ئه‌داته‌وه

ده‌ڵێ ئه‌مساڵیش، نه‌ورۆز هاته‌وه

سرووشت سه‌رپاکی، جوانی ئه‌نوێنێ

وه‌ک بووکی ڕازاو، خۆی ئه‌خه‌مڵێنێ

ده شت و کوێستان و لوتکه‌ی به‌رزی کێو

بزه‌ی به‌هاریان، که‌وتۆته سه‌ر‌ لێو

به‌فری تواوه‌ی سه‌رشاخی خه‌مبار

ئه‌بێ به فرمێسک، چۆڕ چۆڕ دێته خوار

هاژه‌ی شه‌تاوی، بن کوێستانی به‌رز

گابه‌رد ئه‌تلێنێ، که‌ژ دێنێته له‌رز

کیژی دارستان له شایی چه‌مــــــــــــا

به مۆسیقای ئاو، دێنه‌وه ســــــــــه‌ما

باخ و ڕه‌زی شاخ یان مێرگ و چیمه‌ن

خشڵی ڕازاوه ی، بژوێنێ دیمــــــــــه‌ن

سه‌وزایی ده‌شت و زنجیره‌ی کوێستان

تاریف ناکرێ جوانی کوردستـــــــــــــان

که‌وی دڵداری ئــــــــــازادی و جـــوانی

ده‌روونی که‌یلی ســــــۆزی گــــۆرانی

به‌ری حه‌سره تی دڵ ئــــــه‌کاته‌وه

بانگی په‌ڕاو‌په‌ڕ ‌ده‌نگ ئه‌داته‌وه

له سه‌ر قه‌ندیل و شاهۆ و نه‌که‌رۆز

ئه‌ڵێ گه‌لی کورد نه‌ورۆزتان پیرۆز

ڕه‌حیم لوقمانی‌ 

بۆ خوێندنه‌وه‌ی بابه‌تێک سه‌باره‌ت به‌ نه‌ورۆز ئێره‌ کلیک بکه‌

تکایه‌ که‌سانێکی ناویان له‌ ناو لیستی خواره‌وه‌یه‌ بۆ وه‌رگرتنی بڕوانامه‌که‌یان سه‌ردانی سۆما بکه‌ن

بڕوانامه‌کانی کلاسی فێرکاریی ڕێنووسی کوردی به‌ ئه‌لفوبێی عه‌ڕه‌بی

 

کاتی به‌ڕێوه‌چوونی کلاسه‌کان

ناو

ژماره‌

به‌هاری 87

ناهید مۆعیزی

1

خوشکان

به‌هاری 87

سومه‌ییه‌ کاکی

2

به‌هاری 87

مریه‌م حوسێنی

3

هاوینی 87

په‌ریسا ئه‌مانی

4

هاوینی 87

که‌ژاڵ لوتفی

5

هاوینی 87

سه‌عدیه‌ ئه‌حمه‌دی

6

هاوینی 87

نینا نیک ئامووز

7

هاوینی 87

نه‌رگس شێخ ئیسماعیلی

8

هاوینی 87

مریه‌م نووری

9

هاوینی 87

فه‌ریبا حوسێن زاده‌

10

هاوینی 87

حه‌سیبه‌ نادری

11

هاوینی 87

به‌یان نیگه‌هدار

12

هاوینی 87

نادیا سابیت قه‌ده‌م

13

هاوینی 87

نیلووفه‌ر کاویانفه‌ڕ

14

هاوینی 87

سارا عه‌بدوڵڵاهی

15

هاوینی 87

سۆما قه‌وامی

16

هاوینی 87

سۆمه‌ییه‌ سه‌عیدی

17

هاوینی 87

سه‌یران به‌رخوداری

18

زستانی 87

سروه‌ ئه‌حمه‌دی

19

زستانی 87

ئاسۆ ئه‌مانی

20

زستانی 87

له‌یلا ڕه‌حیمی

21

زستانی 87

کێفسان سه‌ججادی

22

زستانی 87

شیما سادقی

23

زستانی 87

ئه‌سرا به‌رزنجی

24

زستانی 87

شه‌رمین محه‌ممه‌دی

25

زستانی 87

نوقره‌ غولامی

26

زستانی 87

شه‌هلا حوسه‌ینی

27

به‌هاری 87

سه‌یدخالید شێخ ئه‌حمه‌دی

29

برایان

هاوینی 87

سوهه‌یب ئه‌حمه‌دی

30

هاوینی 87

حیسام مینبه‌ری

31

هاوینی 87

که‌یوان سه‌ید مووسه‌وی

32

هاوینی 87

محه‌ممه‌د فه‌ردین ڕه‌شیدی

33

هاوینی 87

عه‌لی دانش

34

هاوینی 87

مادح حوسێن زاده‌

35

هاوینی 87

سانع زه‌ندی

36

هاوینی 87

ئه‌ییووب فه‌للاحی

37

هاوینی 87

ئارام زه‌ندی

38

هاوینی 87

جه‌میل قه‌مه‌ری

39

هاوینی 87

جه‌ماڵ سۆفیه‌

40

هاوینی 87

بێهنام قه‌وامی

41

هاوینی 87

فه‌ڕشاد ڕۆسته‌م پوور

42

زستانی 87

کاوه‌ ئه‌حمه‌دی

43

زستانی 87

سه‌عید مه‌حموودیان

44

زستانی 87

هێمن ئه‌حمه‌دی کانی گوڵزار

45

زستانی 87

سه‌باح وه‌رمه‌زیاریان

46

زستانی 87

ئاڕمان محه‌ممه‌دی

47

زستانی 87

بێهروز ته‌مه‌ری

48

زستانی 87

پارسا به‌غدادی

49